Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) eylül ayında Tüketici Fiyat Endeksi’nin (TÜFE) yüzde 3,54 arttığını ve yıllık enflasyonun yüzde 85,51’e yükseldiğini açıklamasının akabinde TCMB’nin Fiyat Gelişmeleri Raporu da yayımlandı.
Rapora nazaran, ekim ayında yıllık enflasyon güç ve alkol-tütün-altın kümelerinde gerilerken, öteki kümelerde yükseldi. Enflasyondaki artışa en besbelli katkı ise besin kümesinden geldi.
Mevsimsellikten arındırılmış datalarla B ve C göstergelerinin aylık değişimleri bir ölçü yavaşlarken, yıllık enflasyonlarındaki yükseliş devam etti.
Söz konusu gelişmelerle ekimde evvelki aya nazaran yıllık tüketici enflasyonuna katkı besinde 1,32 puan, temel malda 0,66 puan, hizmette 0,51 puan artarken, güçte 0,28 puan ve alkol-tütün-altın kümesinde 0,15 puan azaldı.
KİRA FİYATLARINDA AYLIK ARTIŞ YÜKSEK DÜZEYİNİ KORUDU
Hizmet fiyatları ekimde yüzde 2,63 yükselirken, küme yıllık enflasyonu 2,48 puan artışla yüzde 60,24’e çıktı. Bu periyotta yıllık enflasyon, kira ve ulaştırma hizmetlerinde daha besbelli olmak üzere tüm alt kümelerde yükseldi.
Kirada aylık artış yüzde 4,87 seviyesinde gerçekleşti ve yıllık enflasyon yüzde 41,24’e ulaştı. Mevsimsellikten arındırılmış bilgilere nazaran, kira alt kümesinde aylık artış bir evvelki aya kıyasla bir ölçü gerilemekle bir arada yüksek düzeyini korudu.
Ulaştırma alt kümesinde fiyatlar yüzde 1,97 arttı ve yıllık enflasyon yüzde 102,20’ye ulaştı. Otobüs ile kent içi ve hava yoluyla yolcu nakliyeciliği kalemlerindeki fiyat artışları bu gelişmede öne çıkarken, kara yoluyla kentler ortası yolcu nakliyatı fiyatlarındaki gerileme ekimde de devam etti.
Yemek hizmetlerinin sürüklediği lokanta-otel alt kümesinde fiyatlar yüzde 2,64 arttı. Böylelikle küme yıllık enflasyonu yüzde 81,92 olarak gerçekleşti.
Diğer hizmetlerde ise ekimde fiyatlar yüzde 1,82 yükselirken, bakım-onarım, sıhhat hizmetleri, ulaştırma sigortası ve eğlence-kültür dikkati çeken kalemler oldu.
TEMEL MAL KÜMESİ YILLIK ENFLASYONUNDA YÜKSELİŞ DEVAM ETTİ
Temel mal kümesi yıllık enflasyonunda yükseliş eğilimi devam etti. Bu kümede yıllık enflasyon ekimde 2,16 puan artışla yüzde 79,65’e çıktı.
Altın hariç sağlam mal fiyatları ekimde yüzde 2,57 artarken, bu gelişmede yüzde 8,38 yükselen beyaz eşya fiyatlarının tesiri bariz oldu. Böylece, bu alt kümede yıllık enflasyon yüzde 92,47’ye çıktı.
Yeni dönem tesirinin izlendiği giysi ve ayakkabı kümesinde ise ekimde fiyatlar yüzde 8,43 yükseldi ve yıllık enflasyon yüzde 40,63’e ulaştı.
Aynı periyotta, başka temel mallarda fiyat artışları küme geneline yayılırken şahsî bakım eserleri ve mesken ile ilgili paklık materyalleri öne çıkan kalemler olmaya devam etti. Kümenin yıllık enflasyonu da yüzde 85,38’e ulaştı.
AKARYAKIT FİYATLARINDAKİ ARTIŞIN TESİRİ HİSSEDİLDİ
Enerji kümesinde yıllık enflasyon gerilerken, aylık bazdaki artışta memleketler arası ham petrol fiyatlarıyla uyumlu olarak yükselen akaryakıt fiyatları ile şebeke suyu fiyatlarının tesiri öne çıktı.
Bu gelişmelerle güç fiyatları ekimde yüzde 2,37 yükselirken, küme yıllık enflasyonu 4,92 puan azalışla yüzde 128,06’ya geriledi.
Aylık artışta milletlerarası ham petrol fiyatlarındaki gelişmeleri takiben akaryakıt fiyatlarında gözlenen yüzde 3,15’lik yükselişin tesiri hissedildi.
Öne çıkan bir öteki kalem olan şebeke suyu fiyatları evvelki aydan sarkan tesirlere bağlı olarak bu periyotta yüzde 7,17 arttı. Öte yandan, memleketler arası gelişmelere paralel olarak tüp gaz fiyatlarında yüzde 1,69 ile düşüş sürdü.
GIDA FİYATLARINDAKİ ARTIŞTA İŞLENMEMİŞ BESİN KÜMESİ ÖNE ÇIKTI
Gıda kümesi yıllık enflasyonundaki yükselişte taze meyve ve zerzevat öncülüğünde işlenmemiş besin alt kümesi öne çıksa da fiyat artışları küme geneline yayıldı.
Bu gelişmeyle besin ve alkolsüz içecekler kümesinde yıllık enflasyon ekimde yüzde 99,05’e yükseldi. Yıllık enflasyon işlenmemiş besinde 9,85 puan artışla yüzde 92,24, işlenmiş besinde ise 2,42 puan yükselişle yüzde 105,32 oldu.
İşlenmemiş besin kümesinde mevsimsellikten arındırılmış bilgiler, taze meyve ve zerzevat fiyatlarındaki yükselişin devam ettiğini ortaya koydu. Öbür işlenmemiş besinde yumurta, kuruyemiş, pirinç ile çiğ süt fiyat gelişmelerinin yansıdığı sütün yanı sıra kırmızı et fiyatlarındaki artışlar öne çıktı.
İşlenmiş besin fiyatlarında görülen yüzde 3,33’lük artışta ise ekmek-tahıllar başta olmak üzere, peynir ve öteki süt eserleri, şeker ile temaslı eserler ve konserve zerzevat eserleri tesirli oldu.
Alkollü içecekler ve tütün eserleri kümesinde ekimde fiyatlar üretici firmalar kaynaklı artışlar sonucunda yüzde 3,30 yükselirken, yıllık enflasyon 4,60 puan düşüşle yüzde 77,88’e geriledi. Öte yandan alkollü içecek fiyatları yüzde 2,18, tütün eserleri fiyatları ay ortasında yapılan artışlarla yüzde 3,39 yükseldi.
ÜRETİCİ FİYATLARINI ÜST ÇEKEN ÖGE OLDU
Uluslararası doğal gaz fiyatlarındaki son periyot gelişmeleri, yurt içi güç fiyatlarına yansımaya devam ederek elektrik üretimi ve gaz imalatı fiyatlarını yükseltti ve üretici fiyatlarını üst çeken esas öge oldu.
Bu gelişme ile yurt içi üretici fiyatları ekimde yüzde 7,83 yükselirken, yıllık enflasyon 6,19 puan artışla yüzde 157,69’a çıktı.
Ana sanayi kümelerine nazaran bakıldığında, bu gelişmede temel belirleyicinin aylık bazda yüzde 26,5 ile güç kümesi üretici fiyat artışı olduğu izlendi.
Aylık fiyat gelişmeleri kesimler bazında incelendiğinde, elektrik ve doğal gaz fiyat ayarlamalarını takiben kıymetli artışlar gösteren elektrik-gaz-buhar ve iklimlendirme ile ham petrol-doğal gaz dallarının yanı sıra giysi eşyası, rafine edilmiş petrol eserleri, inşaat ile ilişkili olan metalik olmayan mineral eserler ile içecek kesimlerindeki fiyat artışlarının bariz olduğu görüldü.