Friedrich Merz, CDU/CSU
Almanya’da 23 Şubat seçimleri öncesinde yapılan son anketler, Hristiyan Demokrat Birlik (CDU) ile sırf Bavyera eyaletinde faaliyet gösteren Hristiyan Toplumsal Birlik’in (CSU) oluşturduğu Birlik (CDU/CSU) partilerinin sandıktan zaferle çıkacağını gösteriyor. CDU/CSU’nun başbakanı adayı Friedrich Merz’in de Olaf Scholz’tan başbakanlık koltuğunu devralacağına kesin gözüyle bakılıyor.
Memleketi Kuzey Ren-Vestfalya (KRV) eyaletindeki Sauerland bölgesi olan 69 yaşındaki Merz, bir Katolik ve babasının mesleğini seçmiş bir hukukçu. 1989 yılında, 33 yaşındayken Avrupa Parlamentosu’na seçilen Merz, beş yıllık Avrupa tecrübesinin akabinde siyaseti Federal Alman Meclisi’nde sürdürdü. O periyotta kelamını sakınmayan güzel bir konuşmacı olarak nam saldı.
Merz’in aslında iki siyasi hayatı var. Bunlar, eski Başbakan Angela Merkel’den evvel ve Angela Merkel’den sonra olarak iki periyotta sınıflandırılabilir. Merkel’in 2002 yılında CDU/CSU meclis kümesinin başkanlığını, 2005 yılında da başbakanlık misyonunu devralmasının akabinde, Merkel’den daha muhafazakâr görüşlere sahip olan ve eski Başbakan ile pek düzgün anlaşamadığı bilinen Merz, siyaset sahnesinden çekilmişti.
Siyaseti bırakmasının akabinde özel bölüme geçen Merz, 2005-2021 yılları ortasında milletlerarası bir hukuk ofisinde çalıştı. 2016-2020 yılları ortasındaysa dünyanın en büyük global yatırım idaresi şirketi BlackRock’ın idare heyetinde yer aldı. Merz’in bir finans devinde yıllarca lobicilik faaliyetlerinde bulunması bugün hâlâ kendisine yöneltilen tenkitlerden biri.
Merkel’in başbakanlığa aday olmamasının akabinde Merz, 12 yıllık araya son vererek 2021 yılında Federal Meclis’e geri döndü. CDU liderliğine talip olan ve genel başkanlık seçimini iki sefer kaybeden Merz, lakin 2022 yılındaki üçüncü denemesinde genel lider seçilmeyi başardı. Eylül 2024’te de Merz’in başbakan adaylığı konusunda CDU ve CSU ortasında uzlaşma sağlandı.
Bir odaya girdiğinde çabucak dikkatleri üzerine çeken Merz, cana yakın ve espritüel bir kişi. Lakin Merz’in sohbet ettiği yahut tartıştığı şahıslara zirveden bakması, bir siyasetçi olarak kendisine avantajdan fazla dezavantaj sağlıyor.
Merz’in lehine olmayan bir öteki kıymetli faktör de bayanların gözünde olumsuz bir imaja sahip olması. 1990’lı yıllarda kürtaj yasasının özgürleştirilmesi maddesine hayır oyu veren Merz’in 1997 yılında da evlilik içi tecavüzün öbür tecavüz hadiseleri üzere ceza kapsamına alınmasına yönelik önergeye hayır demesi, bugün peşini bırakmayan siyasi kararları ortasında.
Bugün partinin muhafazakâr kanadını temsil eden Merz, nükleer güç kullanımını, bürokrasinin azaltılmasını ve daha liberal bir iktisat siyasetini savunuyor. Fakat seçimlere haftalar kala Merz’in Almanya gündemine damgasını vurmasının nedeni bunlar değil, göç.
Daha sıkı bir göç ve iltica siyaseti talebini geçmişte de lisana getiren Merz, “yabancılarla mevcut olan sorunlardan” da sıkça bahsetmiş bir siyasetçi. 2023 yılında verdiği bir röportajda, Merz, Almanya’daki Müslüman kökenli çocuklarla ilgili olarak “küçük paşalar” tabirini kullanarak reaksiyonları üzerine çekmişti.
Ocak ayı sonunda ise Merz Almanya tarihine geçen bir gelişmenin altına imzasını attı. İltica ve göç siyasetlerinin sertleştirilmesine yönelik talepler içeren önergesini çok sağcı Almanya İçin Alternatif’in (AfD) dayanağını alarak meclisten geçiren Merz, Alman toplumunun sert reaksiyonunu çekti. Merz’e toplumun çeşitli kesitleri tarafından çok sağı olağanlaştırma eleştirisi yöneltiliyor.
Bu oylama sonrasında ülkenin dört bir yanında Merz ve AfD tersi protestolar düzenlendi. Lakin son haftalarda yapılan anketler, Merz’in kelam konusu atılımının akabinde kayda bedel bir oy kaybına uğramadığını ortaya koyuyor.
Olaf Scholz, SPD
2021 yılındaki genel seçimlerde CDU/CSU’nun başbakan adayı olan Armin Laschet’in yaptığı bir kusur, Sosyal Demokrat Partili (SPD) Olaf Scholz’un başbakanlık koltuğuna oturmasını sağladı. Ahr bölgesinde yaşanan sel felaketi Almanya’yı sarstığında, bölgeyi ziyaret eden Laschet’in Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier’in konuşması sırasında art planda güldüğü manzaraların toplumsal medyada yayılması Birlik partilerinin seçimi kaybetmesinin nedenlerinden biri oldu.
O periyotta anketlere nazaran yüzde 15’lik bir oy oranına sahip olan Scholz’un partisi SPD, 2021 seçimlerini oyların yüzde 25,7’sini alarak kazandı. SPD, Yeşiller ve Hür Demokrat Parti’den (FDP) oluşan koalisyon hükümeti kurarak başbakan olan Scholz lakin vazife müddetini tamamlamayı başaramadı. Aslında 2025 yılı sonbaharında yapılması gereken seçimler, Scholz’un liderliğindeki üçlü koalisyonun dağılması üzerine 23 Şubat’a çekildi.
Son yıllarda yapılan anketlerde popülaritesini giderek kaybeden Scholz’un SPD’nin başbakan adayı olması da birçok kişi için sürpriz oldu. Anketlerde “Almanya’nın en sevilen politikacısı” unvanını kazanmış Savunma Bakanı Boris Pistorius’un aday gösterilmesi çağrıları parti içinde ve dışında yükselmesine karşın, SPD Scholz’u aday göstermeyi tercih etti.
Bu kaideler altında SPD, anketlere nazaran CDU/CSU ve çok sağcı Almanya için Alternatif’in (AfD) gerisinden üçüncü sırada yer alıyor.
Peki Scholz kim?
SPD’de uzun yıllardır siyaset yapan Scholz, siyasete adım attığı birinci yıllarda SPD’nin gençlik kolları Jusos’un genel lider yardımcısı olarak radikal sosyalist ve kapitalizm aykırısı tezleri temsil etti. 1975 yılında katıldığı SPD’nin adayı olarak 1998’de birinci defa federal meclise seçilen siyasetçi, ortada geçen yıllarda Hamburg’da kendi hukuk ofisini kurdu ve teşebbüsçü olarak elde ettiği hayat tecrübesinin akabinde sosyalist tezleri savunmayı bıraktı.
İlk üst seviye siyasi tecrübelerini Hamburg Eyaleti İçişleri Senatörü olarak edinen Scholz, SPD’li Gerhard Schröder’in başbakan olduğu 2002-2004 yıllarında ise SPD Genel Sekreterliği yaptı. Sıklıkla bürokratik ve teknokratik sözlerle konuşarak dikkatleri üzerine çeken Scholz’e o periyotta Alman basını, hislerden arınmış ve makine üzere konuştuğu eleştirisiyle “Scholzomat” lakabını layık gördü.
İlk Merkel hükümetinde Çalışma Bakanı olarak ve onun akabinde yıllarca Hamburg Belediye Başkanı olarak görev yapan Scholz, son Merkel hükümetinde de Maliye Bakanlığı görevini yürüttü.
Scholz’un adayı olduğu SPD, emekli maaşı garantisi, aileler ve olağan gelirlilere mali dayanak ve ödenebilir bir iklim muhafaza üzere klasik toplumsal demokrat vaatlerle seçmenin oyunu istiyor. Zayıf durumdaki ekonominin yine canlandırılmasını da vaat eden Scholz, dış siyasette da sağ duyu ve Ukrayna’ya silah yardımlarının sürdürülmesi kelamı veriyor.
Rusya Ukrayna’yı Şubat 2022’de işgale başladığında, Scholz başbakanlık koltuğunda şimdi üç aydır oturuyordu. Savaş başlamadan evvel Ukrayna’ya silah yardımı yapmayı reddeden Scholz hükümeti, Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısının akabinde Almanya’nın klâsik tavrını değiştiren ve savunma harcamalarını artıran adımlar attı. Scholz’un meclis kürsüsünde yaptığı konuşma, bugün hâlâ hatırlarda. İçinde bulunulan periyodu bir “çağ değişimi” olarak nitelendiren Scholz, Alman ordusuna 100 milyar euroluk özel bir bütçe ayrılacağını açıklayarak ismini tarih kitaplarına yazdırdı.
Tüm bu gelişmeler ışığında, Scholz’un başbakanlık devrine, Almanya’nın alışık olmadığı düzeyde yüksek enflasyon, haneleri direkt etkileyen güç krizi ve aşırı sağın eyalet seçimlerinde elde ettiği muvaffakiyetler gölge düşürdü. Bugün Scholz, tüm bu olumsuz gelişmelerden külliyen Rusya’yı sorumlu tutuyor. Buna rağmen Scholz’e giderek azalan seçmen dayanağı, toplumun kendisiyle tıpkı fikirde olmadığını ortaya koyuyor.
Son yıllarda fikir ayrılıkları sırf toplum ile SPD ortasında değil, koalisyon ortakları ortasında da mevcuttu. Toplumsal demokrat, yeşil ve liberal tavırlar ortasında bir uzlaşı sağlamak, Scholz açısından kolay bir iş olmadı. Scholz’un FDP lideri ve Maliye Bakanı Christian Lindner’i görevden almasıyla ise koalisyon hükümeti dağıldı.
Anketlere nazaran seçmenin dayanağını kaybetmiş olmasına karşın Scholz, başbakan olacağından emin olduğunu birden çok sefer lisana getirmiş bulunuyor.
Robert Habeck, Yeşiller
Scholz hükümetinde İktisat ve İklim Koruma Bakanı ve Başbakan Yardımcısı olarak vazife yapan Robert Habeck’in son üç yılı hayli hararetli geçti. Aralık 2021’de bakan olarak göreve başlayan Habeck, kısa mühlet sonra kendisini Scholz üzere bir güç krizinin ortasında buldu. Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik savaşının başlamasıyla Almanya’nın güç siyasetlerini tekrar şekillendirmek zorunda kalan Habeck, Rus doğalgazına bağımlılığı azaltmak için çeşitli adımlar attı. Bir yandan güç krizine akut tahliller üretebilmek için Katar’a giden Habeck, öteki yandan yenilenebilir güce daha fazla yatırım yapılması için efor sarf etti.
Yaşanan güç krizine karşın Almanya’nın nükleer güce büsbütün veda etme kararından dönmemesi, başta CDU lideri Merz olmak üzere muhalefetin ve kimi toplumsal kısımların reaksiyonuna neden oldu. Ülke büyük bir güç krizinin içerisindeyken, sürdürülebilirlik ve yenilenebilir güç üzere bahislerdeki tezli planlarından sapmadığı için ağır tenkitlere maruz kalan Yeşiller, yeni anketlerde yüzde 12 ila 14’lük oy oranı ile dördüncü sırada.
Habeck, 2022’nin Mart ayında DW’ye verdiği bir mülakatta şu sözleri sarf etmişti:
“Popüler olmayan, güçlü kararlar vermek zorunda kalacağımı daima biliyordum. Tahminen çoğunluğu dahi bulamayacak olan ancak ülke için doğru kararlar oldukları için verilmesi gereken kararlar.”
Habeck’in toplum nezdindeki popülaritesini artıran faktörlerden biri de Ukrayna savaşının başlangıcının akabinde yurttaşlara içerisinde bulunulan durumu açık bir biçimde açıklaması oldu. Verdiği röportajlarda artık iktisadın eskisi üzere olmadığını açıkça söz eden Habeck, hükümet olarak bu türlü bir gelişmeye hazırlıklı olmadıklarını söyledi. Habeck, yurttaşlara, fiyatların artacağı ve buna hazırlıklı olmaları gerektiği ikazında da bulundu. Kelam konusu tabirler, pek olumlu olmamalarına karşın, Habeck’in dürüstlüğü popülaritesini artırdı.
Habeck’in tarihi zorluklarla başa çıkmak için tahlil üretmeye çalışmaya başlamadan evvel sahip olduğu mesleğin görece daha sakin olduğu söylenebilir. 1969 yılında Almanya’nın Lübeck kentinde doğan Habeck, edebiyat ve ideoloji okuduktan sonra Hamburg Üniversitesi’nde akademisyen ve muharrir olarak çalıştı. Eşiyle birlikte çocuk kitapları ve polisiye romanlar yazdı. Edebiyattan siyasete geçişi ise 2009 yılında Yeşiller partisine katılmasıyla gerçekleşti.
Siyasi yükselişi Schleswig-Holstein eyaletinde başlayan Habeck, 2012-2018 yılları ortasında bu eyalette Etraf, Tarım ve Enerji Bakanı olarak görev yaptı. Bu devirde partisinin programıyla örtüşen biçimde yenilenebilir güç yatırımlarına öncelik verdi. 2018 yılında Annalena Baerbock ile birlikte Yeşillerin eş başkanlığına seçilen Habeck, partiyi merkez siyasete daha yakın bir çizgiye taşıyarak halk dayanağını artırmayı başardı.
55 yaşındaki Habeck, Kasım ayında yapılan kurultayda, oyların yüzde 96’sını alarak partisinin başbakan adayı olmayı başardı. Ancak Habeck’in partisi Yeşiller, 2021 seçimlerine gidilirken büyük avantaj sağladığı, Avrupa genelinde mevcut olan “Yeşil dalga” trendinden çok uzakta.
Alice Weidel, AfD
Almanya’da iç istihbarattan sorumlu Anayasayı Müdafaa Teşkilatı tarafından da izlenen çok sağcı AfD’nin başbakan adayı Alice Weidel, Almanya siyasetinde kendisinden kelam ettiren bir isim.
Weidel, 69 erkek milletvekili olan partisinin meclis kümesindeki 9 bayan siyasetçiden biri. Bu dağılımın ortaya çıkardığı 11,5 oranı ile AfD, bayanların en az temsil edildiği parti pozisyonunda. Bu eşitsizliğe karşın partisine taraf veren siyasetçilerden biri olan Weidel, parti ve meclis kümesinin idaresini Tino Chrupalla ile paylaşıyor.
2017 yılındaki seçimlerde yüzde 12,6’lık oy oranıyla meclise birinci sefer giren AfD’nin 2021 yılındaki seçimlerde oyların yüzde 10,3’ünü alması, o devirde epey yüksek olarak değerlendirildi.
2025 seçimleri arifesinde yapılan anketlere nazaran ise AfD’nin oy oranı yüzde 20 ile yüzde 22 civarında. Bu oy oranında, Scholz ve Habeck’in başrolü oynadığı hükümete karşı verilen toplumsal reaksiyon gözlemlenebilir. AfD, geçen yıl yapılan Hessen eyalet seçimlerinde oyların yüzde 18,4’ünü ve Thüringen seçimlerinde ise yüzde 32,8’sini alarak dikkatleri üzerine çekti.
Şu ana kadar başka tüm siyasi partiler, AfD ile koalisyon kurmayacaklarını açıkça tabir etti. CDU/CSU’nun başbakan adayı Merz, kendisine yönelik protestoların ardından AfD ile “asla iş birliği yapmayacağını” tekraren söylemek zorunda kalmasına rağmen, Weidel ise Merz ile iş birliğine sıcak bakıyor. Anketlerdeki oy oranlarına nazaran “kendilerine açıkça hükümette yer alma misyonunun verildiğini” söyleyen Weidel, son günlerde verdiği röportajlarda, CDU/CSU ile koalisyon kurmak için hazır olduklarını ilan ediyor. Almanya’da göçmen kökenliler başta olmak üzere çok sayıda yurttaş, Merz’in kelamını tutmayıp yeniden AfD ile iş birliği yapabileceğini ve kendileriyle koalisyon kurabileceği ihtimalinden tasa duyuyor.
Doktorasını yapmış bir ekonomist olan Weidel’ın idolü, 1979-1990 yılları ortasında Birleşik Krallık’ı yönetmiş olan Margaret Thatcher. Lakabı “Demir Leydi” olan Thatcher, kendisine yönelik tüm itirazlara karşın radikal liberal programını hayata geçirmeyi başarmıştı. Weidel, Thatcher’ın “düşük vergi, düşük devlet sübvansiyonu, yüksek özelleştirme” programı ile hemfikir.
Weidel, 2013 yılında şimdi birkaç ay evvel kurulmuş olan AfD’ye katıldığında, siyasi program açısından bakıldığında, parti Avrupa Birliği’ne (AB) kuşkuyla yaklaşan ve liberal bir parti izlenimi veriyordu. Weidel bugün kelam konusu kimliğin sürdüğünü argüman etse de siyasi gözlemciler, partinin vakitle sağ popülist ve çok sağcı bir tavır benimsediği konusunda hemfikir. Her fırsatta partisinin çok sağcı olmadığını savunan Weidel, geçmişte birden çok kere Nazi sloganları kullanması nedeniyle karar giyen, partisinin Thüringen’deki lideri Björn Höcke’yi de koruyan açıklamalar yapıyor. Hakkındaki davaları “gülünç” olarak nitelendiren Weidel, Höcke’nin “muhteşem bir iş çıkardığını” savunuyor. Höcke’nin, mahkemenin “faşist” olarak nitelendirilmesinin yasal olduğuna hükmettiği bir siyasetçi olduğunu unutmamak gerekiyor.
Öte yandan Weidel, siyasi görüşlerini provokatif bir yüz sözü ve sözlerle lisana getirmeyi de çok seven bir siyasetçi. 2018 yılında tüm mültecileri “finanse edilen bıçaklı adamlar” olarak nitelendiren Weidel, Müslüman çocukları ise “baş örtü kızları” diye betimleyerek reaksiyon çekmişti. “Baş örtü kızları” sözüyle Almanya’nın muhafazakâr İslam ile bir sorunu olduğuna dikkat çekmek istediğini söyleyen Weidel sözlerinin meşruiyetini ise şu sözlerle savunmuştu: “Kutuplaştırma, tartışma çıkarmak için bir tarz aracıdır.” Weidel ve AfD’ye nazaran, İslam, Alman Anayasası ile uyumlu değil.
45 yaşındaki Weidel, evli olduğu Sri Lankalı bir bayan ve evlat edindiği iki çocuğuyla İsviçre’de yaşayan ve lezbiyenliğini gizlemeyen bir kişi. Weidel’a siyasette ve toplumda yöneltilen tenkitlerin başında da partisinin izlediği çok sağcı çizgi doğrultusunda LGBTİ+ haklarını kısıtlama planları ile kendi hayat stilinin birbirleriyle çelişkili olduğu argümanı geliyor. Bir siyasetçinin bu istikametteki sorusuna Weidel, AfD’de kendini “çok iyi” hissettiği ve kendisi için “çoğunluğun refahının” kıymetli olduğunu söyleyerek cevap vermişti. AfD parti programında, açıkça ailenin bir bayan ve bir erkekten oluştuğu tabiri yer alıyor.
Weidel’a yönelik bir başka tenkit konusu da ikamet yerinin Almanya’nın yanı sıra İsviçre olması. Ailesiyle Almanya’da yaşamamayı tercih eden bir kişinin Almanya’yı çok muhafazakâr anlayışla yönetmeye talip olması, çelişkili bir hal olduğu gerekçesiyle, birçok etrafın yansısını çekiyor.